Een flitser is, onder bepaalde voorwaarden, een uitzonderlijk waardevol stuk foto-uitrusting. Er bestaat echter veel verwarring over wanneer en hoe je een flitser kunt gebruiken. In dit blog zal ik de eerste vraag beantwoorden: wanneer is het zinvol om gebruik te maken van een flitser?

Onder ‘een flitser’ wordt in dit blog steeds een externe flitser bedoeld. Een ingebouwde flitser heeft een paar onoverbrugbare gebreken en wordt hier om deze reden buiten beschouwing gelaten. Hoewel het in een noodsituatie de moeite waard kan zijn om te proberen je foto met een ingebouwde flitser te verbeteren, zal dit vaak niet het gewenste resultaat opleveren. Als je verwacht dat je in je fotopraktijk vaak zult moeten flitsen, dan is investeren in een externe flitser noodzakelijk.

Foto 1: Nikon SB 900

De meeste beginners veronderstellen dat een flitser alleen binnen gebruikt wordt, wanneer er sprake is van een gebrek aan licht. Maar dat is niet waar. Een flitser kun je met (veel meer) succes gebruiken in een aantal andere situaties. Als portret- en reportagefotograaf kan ik zonder gebruik van een flitser nauwelijks een opdracht uitvoeren. Maar ik let er niet bepaald op of ik binnen of buiten moet fotograferen en of er weinig of veel licht is. Houd in de gaten dat hard zonlicht buiten heel ongunstig kan uitpakken en dat kaarslicht binnen over voldoende kwaliteit kan beschikken voor prachtige shots. Dus we kunnen geen regels maken op basis van binnen/buiten, veel/weinig licht. De beslissing of ik een flitser (of meerdere flitsers) zal gebruiken, baseer ik op één enkele overweging:

Volstaat de algemene kwaliteit van het licht waar mijn onderwerp zich in bevindt of niet?

Zo wel, dan heeft het geen zin om te flitsen. Maar als de lichtomstandigheden niet optimaal zijn, kan mijn flitser daar vaak voor een enorme verbetering zorgen.

Een van de belangrijkste factoren om succesvol te kunnen flitsen, is de grootte van het onderwerp. Hoe kleiner het onderwerp, hoe meer controle je met een flitser kunt uitoefenen. Mijn onderwerpen zijn vaak één of een paar personen. Op deze schaal kan ik zelf al snel de lichtomstandigheden dicteren met mijn flitser(s). Maar voor bijvoorbeeld een landschapsfotograaf werkt het heel anders. Een landschap is een te groot onderwerp om geflitst te worden en zinvol gebruik van een flitser komt hier veel minder voor.

We gaan nu de meest voorkomende situaties bekijken, waarbij je een goede foto vooral aan je flitser te danken hebt. 

Gebrek aan licht

Beginnende fotografen denken meestal dat dit de enige reden is om een flitser uit de tas te pakken. Zelf gebruik ik een flitser echter het minst om deze reden, maar het komt zeker voor. Als het op een locatie te donker is, waardoor mijn onderwerp (meestal mensen) niet tot zijn recht komt, kan een flitser (of flitsers) een groot verschil maken. Foto 2 is geschoten in een zeer donkere zaal. Zonder een flitser zou je heel weinig van de zangeres kunnen zien. Dankzij een krachtige flitser en een goede telelens is het een leuk beeld geworden met veel detail. 

Foto 2

Het nut van een flitser in dit soort omstandigheden kent zijn grenzen. Een zangeres goed in beeld krijgen lukt mij nog wel, maar als ik alle aanwezigen op de foto zou moeten zetten, zou één flitser niet de oplossing zijn.

Het licht is niet interessant

Als het licht dat op je onderwerp valt niet interessant is en het onderwerp niet te groot is, kun je met een flitser zelf boeiend licht creëren. Dit is een gigantisch voordeel, want nu ben je niet meer afhankelijk van de lichtomstandigheden die je op de locatie aantreft. In Foto 3 staat een bruidspaar in de schaduw. Op de achtergrond maak ik gebruik van een prachtig natuurlijk licht, maar het licht op het bruidspaar is flets en saai. Gelukkig heb ik mijn eigen lichtbron – een flitser – en ik gebruik deze om van dat fletse, saaie licht een stralend en levendig licht te maken.

Foto 3

Het was overigens een bewuste beslissing om het bruidspaar in de schaduw te laten staan, want daar kon ik de controle over het licht behouden. In direct zonlicht is dat bijna niet te doen.

Invullen van schaduwen

Een andere waardevolle toepassing van de flitser, is het invullen van de ongewenste schaduwen. Dit is iets wat voor een reportage- of portretfotograaf heel vaak aan de orde is. Vakkundig gebruik van een flitser is hier vaak de enige oplossing (soms is bijvoorbeeld een reflectiescherm een goed alternatief). Een schaduw kun je niet wegwerken met een betere lens of een betere camera en andere belichting helpt ook niet. Indien je voor meer licht kiest, wordt niet alleen de schaduw lichter maar het hele onderwerp. Dat leidt al snel tot overbelichting van de lichte gedeeltes van je onderwerp. De enige oplossing is extra licht en dat is precies wat een flitser voor je kan doen. Foto 4 is een prima voorbeeld hiervan. De fotograaf maakt hier mooi gebruik van het zonlicht. Het komt van achteren en creëert een prachtig effect in de haren van het model. Met deze opstelling komt haar gezicht echter volkomen in de schaduw te staan, wat natuurlijk onacceptabel is. Gelukkig kan de fotograaf vakkundig flitsen. Met goed afgewogen kracht en richting van de flitser wordt de schaduw helemaal weggewerkt. Er ontstaat een mooie balans tussen dag- en flitslicht.

Foto 4 (foto van Ilona Veldhoven)

Flits voor een effect

Foto 5 die je hieronder kunt zien, is zo geschoten. Met andere woorden, de foto is op geen enkele manier bewerkt. Een simpele scène (een hond ligt in een tuin) is in grote mate versterkt, door bijzondere lichtomstandigheden en de sfeer die daardoor ontstaat. Deze foto is echter geschoten in doodgewoon daglicht, dat je in Foto 6 kunt zien.

Het effect in de foto is alleen mogelijk dankzij het gebruik van een flitser. Als je met een flitser fotografeert maak je in feite gebruik van twee lichtbronnen: flitslicht en omgevingslicht (daglicht, kaars, gloeilamp enz.). Dit opent de deur naar interessante, nieuwe mogelijkheden. Met verschillende verhoudingen van lichtbronnen kun je in je fotografie voor allerlei effecten zorgen, die de foto soms enorm kunnen verbeteren. 

Zoals je kunt zien is een flitser een veelzijdig en krachtig hulpmiddel voor alle fotografen, wiens onderwerp niet te groot van schaal is. Dit blog is alleen een eyeopener met betrekking tot wat je allemaal met een flitser kunt doen. Hoe dat werkelijk wordt gedaan, zullen wij in de volgende blogs bekijken. In ieder geval: vakkundig kunnen flitsen vereist veel theoriekennis en nog meer oefening. Dus, bereid je voor!